Problem ze stawianiem granic zaczyna się od tego, że często sami ich nie znamy. Jeśli nie jesteśmy świadomi swoich granic, to nie potrafimy ich jasno komunikować innym. To jak próba opowiedzenia komuś, czego potrzebujesz, nie mając o tym pojęcia.

Wszystko komplikuje się jeszcze bardziej, ponieważ każdy ma swoje unikalne granice, co sprawia, że uniwersalne porady mogą wydawać się zbyt ogólne lub niezrozumiałe. A do tego dochodzi fakt, że stawianie granic wiąże się z konfrontacją – czymś, co dla większości ludzi jest niekomfortowe. Zazwyczaj odkładamy ten moment, myśląc, że „kiedyś to zrobię”. Problem w tym, że często tego „kiedyś” nie ma, a nasze granice są regularnie przekraczane.

Co z tego wynika? Zazwyczaj frustracja, poczucie, że inni nas wykorzystują, czy brak szacunku do samego siebie. Jeśli nie potrafisz postawić granic, łatwo popaść w sytuację, w której czujesz się wyczerpany, a twoje potrzeby są ignorowane.

Można to porównać do człowieka, który bez wyraźnych granic jest stale na łasce innych. Odpowiada na ich potrzeby, ale zaniedbuje swoje, bo nie ma odwagi, by powiedzieć „nie”. To nie jest przyjemne, ale warto się zastanowić: czy to opis Ciebie?

• Zgadzasz się na wszystko, albo prawie wszystko. Nie potrafisz odmówić, bo boisz się konfliktu lub odrzucenia. Zgodzisz się na rzeczy, które Cię nie satysfakcjonują, np. zmieniasz plany na ostatnią chwilę tylko dlatego, że ktoś tego chce, nawet jeśli Tobie to nie pasuje.
• Unikasz rozmów o swoich potrzebach. Nie mówisz wprost, co Ci przeszkadza, unikasz tematów albo „przełykasz” swoje niezadowolenie. Takie zachowanie prowadzi do tłumionej frustracji, która może wybuchnąć w złym momencie.
• Bierzesz na siebie zbyt wiele. Możesz robić za dużo, żeby zadowolić innych, kosztem swojego komfortu czy czasu. Przykładowo, nie mówisz nic, kiedy ktoś narzuca Ci swoje obowiązki, chociaż jesteś zmęczony lub przeciążony.
• Nie stawiasz granic w konfliktach. Kiedy ktoś mówi coś raniącego lub przekracza Twoje granice (np. emocjonalnie go manipuluje), nie reagujesz lub szybko wybaczasz bez rozmowy o tym, co było nie tak. Może to prowadzić do sytuacji, gdzie druga osoba traci do Ciebie szacunek.
• Możesz podporządkować się w całości decyzjom drugiej osoby, nawet jeśli Ci one nie odpowiadają. Zamiast negocjować czy wyrażać swoje zdanie, po prostu idziesz z prądem, co na dłuższą metę niszczy Twoje poczucie wartości.

Co się dzieje u Ciebie, kiedy ktoś przekracza Twoje granice?

Najczęściej pierwszym sygnałem, że nasze granice są przekraczane, jest emocjonalny dyskomfort. To takie charakterystyczne uczucie, które pojawia się, gdy czujesz, że Twoje potrzeby są ignorowane. W takich chwilach narasta frustracja, bo czujesz, że coś jest nie tak, choć może nie potrafisz jeszcze dokładnie tego nazwać. Z czasem może pojawić się wątpliwość – zaczynasz zastanawiać się, czy Twoje granice są słuszne, czy w ogóle masz prawo je stawiać. To rodzi uczucie zagubienia i niepewności.

Gdy ktoś nieustannie przekracza Twoje granice, złość staje się naturalną reakcją. A jeśli dotyczy to bliskiej osoby, często towarzyszy temu smutek. Czujesz, że jesteś niedoceniany, a Twoje potrzeby są pomijane.

Nie ma sensu obwiniać siebie za to, że nie umiesz stawiać granic. Niewielu z nas było tego uczonych – to raczej coś, co zdobywamy przez doświadczenie, metodą prób i błędów. Być może właśnie teraz, w trudnym momencie, szukasz narzędzi, by w końcu te granice ustanowić. I to jest dobry kierunek.

Czym są w ogóle te granice?

Granice to zasady, preferencje, oczekiwania i potrzeby, które ustalasz po to, aby czuć się szanowanym i bezpiecznym. Wyznaczają one, w jaki sposób chcesz, aby inni Cię traktowali, oraz co jest dla Ciebie akceptowalne, a co nie. To taka wewnętrzna linia, którą mówisz: „to jest okej, a to już nie.”

Często granice ujawniają się dopiero wtedy, kiedy ktoś je przekracza. Ten moment, w którym czujesz dyskomfort lub frustrację, jest doskonałą okazją, aby zastanowić się nad swoimi granicami i zacząć nad nimi pracować. Warto wtedy usiąść i świadomie się nad nimi zastanowić.

Granice kształtują się również na podstawie naszych doświadczeń. Każda sytuacja, której doświadczamy, uczy nas, co jest dla nas ważne, co akceptujemy, a czego nie chcemy. Z biegiem czasu zaczynasz zauważać, że te granice nie są przypadkowe – one wynikają z tego, czego doświadczyłeś i jak chcesz być traktowany.

Jak nie powiesz, to się nikt nie domyśli

Ludzie rzadko kiedy rozumieją nasze granice, jeśli im tego jasno nie zakomunikujemy. Często zakładamy, że inni powinni się domyślać, co nas boli lub co jest dla nas nieakceptowalne, ale niestety, większość z nas nie jest mistrzem przewidywania myśli innych. Dlatego kluczowe jest, aby mówić wprost i jasno określać swoje granice – bez owijania w bawełnę, ale zawsze z szacunkiem dla drugiej osoby.

Zanim jednak zaczniemy stawiać granice, warto wiedzieć, że może to spotkać się z oporem. Ludzie, którzy byli przyzwyczajeni do przekraczania Twoich granic, mogą reagować złością lub brakiem zrozumienia, zwłaszcza na początku. Dla nich zmiana zasad może być niewygodna, szczególnie jeśli wcześniej korzystali na tym, że nie miałeś jasno określonych granic. To normalna reakcja, ale najważniejsze jest, abyś Ty pozostał konsekwentny i świadomy swoich potrzeb.

Często nie komunikujemy swoich granic, ponieważ rządzą nami różne obawy

• Boisz się, że stawiając granice, sprawisz komuś przykrość lub że inni uznają Cię za egoistę. Może pojawić się poczucie winy, że dbasz o siebie zamiast zadowalać innych.
• Obawiasz się, że jeśli wyznaczysz granice, ktoś Cię odrzuci, przestanie Cię lubić lub stracisz relację.
• Konfrontacja wydaje się przerażająca, więc zamiast mówić o swoich potrzebach, unikasz trudnych rozmów, by nie wywoływać konfliktów.
• Czasami po prostu nie wiesz, jak jasno i precyzyjnie wyrazić swoje granice. Brakuje Ci słów albo nie wiesz, od czego zacząć.

No dobrze, skoro już to wszystko wiemy, to warto przejść do odpowiedzi na pytanie – jak ustalić granice?

Wystarczy zastanowić się:

• Czego potrzebujesz?
• Co jest dla Ciebie ważne?
• Jakimi wartościami kierujesz się w życiu?
• Na co się nie zgadzasz?
• Co powoduje u Ciebie dyskomfort?
• Czego nie chcesz robić lub odczuwać?
• Co tolerujesz, a czego nie?
• Jak się teraz czuję?

Jak komunikować granice?

1. Zamiast mówić, co ktoś robi źle, powiedz, jak Ty się czujesz. To od razu zmniejsza napięcie i daje przestrzeń na rozmowę

Zamiast: „Ty mnie ciągle ignorujesz!”

Powiedz: „czuję się olewany, kiedy nie oddzwaniasz. Chciałbym, żebyśmy byli w lepszym kontakcie.”

1. Nie owijaj w bawełnę i mów prosto i bezpośrednio, czego potrzebujesz. Nie chodzi o to, żeby owijać w dyplomatyczne słowa, tylko konkretnie wyjaśnić, co jest problemem. Przykład – „kiedy nie odbierasz przez długi czas, czuję się źle. Chciałbym, żebyś dała mi znać, że nie możesz teraz rozmawiać.”
2. Jeśli ktoś przekracza Twoje granice, musisz jasno powiedzieć, co wtedy zrobisz. Ale to nie ma brzmieć jak kara, tylko normalne postawienie sprawy. Przykład: „jeśli dalej będziesz mnie ignorować, będę musiał się odciąć na jakiś czas, bo nie chcę się tak czuć.”
3. Nie krzycz, nie działaj pod wpływem emocji – spokojny ton to klucz. Kiedy mówisz stanowczo, ale na luzie, to działa lepiej. Przykład: „zależy mi na rozmowie w spokojnej atmosferze, więc chcę, żebyśmy podeszli do tego na spokojnie.”
4. Nie wystarczy raz powiedzieć o granicach – musisz trzymać się tego, co mówisz. Jeśli raz odpuścisz, będzie ciężko wrócić do tematu. Przykład: „Powiedziałem, że to dla mnie ważne, więc jeśli się to powtórzy, będę musiał zareagować.”
5. Stawianie granic wymaga praktyki. Na początku może być ciężko, ale z czasem nauczysz się robić to swobodnie i naturalnie. Ważne, żeby mówić jasno i nie czuć się winnym.

Jakich zwrotów możesz używać?

• „Czuję się nieswojo, kiedy…”
• „Nie podoba mi się, gdy…”
• „Dla mnie ważne jest, żeby…”
• „Chciałbym, abyś przestał…”
• „To, co powiedziałeś, sprawia, że czuję…”
• „Nie jestem w stanie tolerować, kiedy…”
• „Jeśli będziesz nadal to robić, będę musiał…”
• „Doceniam, kiedy…”
• „Zależy mi na tym, żebyś…”
• „Nie mogę zgodzić się na to, żeby…”
• „Mam prawo, aby…”

Przykładowe zwroty stawiające granicę:

• „Szanuję Twoją opinię, ale w tej kwestii podejmę decyzję samodzielnie.”
• „Nie mogę teraz rozmawiać, potrzebuję chwili na skupienie. Porozmawiamy później.”
• „Rozumiem, że masz swoje zdanie, ale proszę, nie podnoś na mnie głosu.”
• „Cieszę się, że chcesz mi pomóc, ale potrzebuję spróbować zrobić to samodzielnie.”
• „Proszę, żebyś nie wchodził do mojego pokoju bez pukania.”
• „Nie mogę się na to zgodzić, bo nie czuję się z tym komfortowo.”
• „Chciałbym, żebyśmy wcześniej ustalali plany, zamiast podejmować decyzje na ostatnią chwilę.”
• „Potrzebuję, żebyś respektował mój czas wolny i nie kontaktował się ze mną w sprawach zawodowych po godzinach.”
• „Nie chcę brać udziału w tej rozmowie, jeśli ma się to odbywać w takiej atmosferze.”
• „Nie zgadzam się, żebyś komentował mój wygląd w ten sposób, bo mnie to rani.”

Skoro wcześniej pisałem o tym jak się zachowuje ktoś kto tych granic nie stawia to teraz warto, abyś zobaczył opis zupełnie odmienny, czyli kogoś, kto te granice stawia. Jeżeli masz jasno wyznaczone granice, zachowujesz się pewnie, z szacunkiem do siebie i drugiej osoby. Dzięki temu relacja staje się zdrowa i zrównoważona, bo obie strony wiedzą, czego mogą od siebie oczekiwać.

• Potrafisz otwarcie powiedzieć, co jest dla Ciebie ważne. Np. jeśli potrzebujesz więcej przestrzeni lub czasu na hobby, wyraża to bez poczucia winy. Mówisz wprost „muszę mieć czas dla siebie w weekend, żeby się zregenerować” zamiast tłumić te potrzeby.
• Kiedy coś Ci nie odpowiada lub nie jest zgodne z Twoimi wartościami, nie boisz się odmówić. Mówisz to spokojnie i bez agresji, np. „nie czuję się komfortowo, kiedy tak się do mnie odzywasz”.
• Człowiek z granicami nie zmienia zdania pod wpływem nacisków, manipulacji czy emocji. Jeśli coś dla niego nie jest akceptowalne, trzyma się swojego stanowiska. To buduje zaufanie, bo druga strona wie, że jest słowny i można na nim polegać.
• Kiedy masz granice, nie unikasz trudnych rozmów. Wiesz, że zdrowy konflikt może wzmocnić relację, jeśli prowadzi do zrozumienia i rozwiązania problemu. Zamiast się wycofywać albo zgadzać na wszystko, mówisz: „chcę porozmawiać o tym, bo to dla mnie ważne”.
• Granice pomagają Ci utrzymać poczucie własnej wartości. Nie pozwalasz na to, by ktoś lekceważył, poniżał, albo ignorował Twoje potrzeby. Wiesz, że zdrowa relacja to taka, w której obie strony są równe i wzajemnie się szanują.
• Jeśli ktoś przekracza Twoje granice, potrafisz na to zareagować. Może powiedzieć: „czuję się źle, kiedy mówisz do mnie w ten sposób. Proszę, żebyśmy rozmawiali spokojnie” albo „jeśli będziesz mnie dalej traktować w ten sposób, muszę się zdystansować”. Ważne jest, że nie zostawiasz takich sytuacji bez reakcji.

Teraz zaproponuję Ci proste kroki, które możesz wdrożyć, aby z jednej strony postawić  granice, a z drugiej utrzymać je.

1. Wyraź jasno, co Cię drażni lub jakie masz potrzeby. Na przykład „potrzebuję trochę czasu dla siebie” albo „czuję się źle, kiedy ignorujesz mnie podczas kłótni.” Nie próbuj unikać dyskomfortu. Granice stawia się czasem razem ze strachem lub lękiem. To naturalne uczucia, które mogą pojawić się w takiej sytuacji.
2. Warto wypracować z drugą osobą wspólne zasady, które wyznaczają granice w relacji. Powiedz sobie nawzajem, co dla was jest akceptowalne, a co nie. To zbuduje wzajemne zrozumienie i zwiększy szacunek.
3. Po wyznaczeniu granic staraj się ich przestrzegać. Jeśli dasz się naciskać i ustępujesz, tworzysz przestrzeń, w której Twoje granice będą systematycznie przekraczane.
4. Stawianie granic to ochrona Twoich własnych potrzeb, wartości i komfortu. Nie poświęcaj ich na rzecz relacji, bo w dłuższej perspektywie ucierpi na tym zarówno Twoje samopoczucie, jak i wasza relacja.

Mówi się o tym, że nie odpowiadasz za emocje drugiej osoby i jest w tym prawda, ale też nie może to być narzucanie własnego zdania. W stawianiu granic chodzi o ochronę siebie, ale nie kosztem drugiej osoby. Masz prawo mówić, co jest dla Ciebie ważne, ale jednocześnie trzeba być otwartym na rozmowę i szukanie wspólnych rozwiązań. Egoizm polega na jednostronnym narzucaniu swojej woli, bez przestrzeni na dialog.

Podsumowanie

Stawianie granic to nic innego jak dbanie o to, żebyś czuł się szanowany i traktowany tak, jak tego potrzebujesz. To sposób na ochronę swoich potrzeb, ale jednocześnie z poszanowaniem drugiej osoby. Jeśli nie stawiasz granic, łatwo jest poczuć się wyczerpanym, sfrustrowanym i niedocenionym. Dlatego tak ważne jest, żeby jasno mówić, czego potrzebujesz, i trzymać się tego konsekwentnie.

Granice nie są o narzucaniu swoich zasad na siłę, ale o wyrażaniu siebie i tworzeniu przestrzeni do rozmowy. Początki mogą być trudne, szczególnie jeśli wcześniej nie miałeś odwagi, ale z czasem stanie się to naturalne. Ważne, żebyś wiedział, czego chcesz, mówił o tym otwarcie i nie bał się tego pilnować.